Κυρίες και κύριοι,
Με μεγάλη χαρά σας καλωσορίζω στην διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα «Βιώσιμη και Ανθεκτική Αξιοποίηση της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΕΠΚ) στην Ελλάδα» και θα ήθελα να συγχαρώ για την πρωτοβουλία τα Διατμηματικά Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΔΠΜΣ) του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου: α) “Περιβάλλον και Ανάπτυξη” – Α’ Κατεύθυνση, Σχολή Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών & Μηχανικών Γεωπληροφορικής, και β) “Πολεοδομία – Χωροταξία”, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών.
Δράττομαι δε της ευκαιρίας να ευχαριστήσω ιδιαίτερα για την πρόσκληση, τον Ευθύμιο Μπακογιάννη, Γενικό Γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Επίκουρο Καθηγητή ΕΜΠ.
Όπως γνωρίζετε, σκοπός της εκδήλωσης είναι να συμβάλει στον προβληματισμό σχετικά με τις δυνατότητες αξιοποίησης της φυσικής και κυρίως της πολιτιστικής κληρονομιάς που βρίσκεται στον θαλάσσιο χώρο, με όρους βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας των σπάνιων αυτών πόρων από την μία πλευρά· και τοπικής ανάπτυξης νησιωτικών περιοχών της χώρας από την άλλη, σε εναρμόνιση και με τη στρατηγική της γαλάζιας ανάπτυξης.
Ειλικρινά πιστεύω ότι είναι εφικτή η ανάπτυξη ενός γόνιμου διαλόγου σχετικά με τα διάφορα ζητήματα στρατηγικής και πολιτιστικής διακυβέρνησης της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, που άπτονται της προώθησης ενός βιώσιμου μοντέλου αξιοποίησής της, με αφορμή μάλιστα και την ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού στις 18 Μαρτίου 2022 για το άνοιγμα προς την κοινωνία και τη δυνατότητα καταδύσεων σε 91 ναυάγια της περιόδου 1868-1970.
Αγαπητοί φίλοι,
Η Ελλάδα είναι μια χώρα άρρηκτα συνδεδεμένη με θάλασσα. Η μακρόχρονη, μάλιστα, ιστορία της έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη μεγάλου αριθμού ναυαγίων στον βυθό των ελληνικών θαλασσών όπου εντοπίζονται σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία, περίπου 20.000 ναυάγια, από τα οποία μόλις τα 6.000 έχουν ταυτοποιηθεί, ενώ σχετικά μικρός αριθμός από αυτά υπόκειται σε καθεστώς προστασίας.
Με βάση τον αριθμό των ναυαγίων, η πατρίδα μας αποτελεί ιδανική περιοχή για την ανάπτυξη ενάλιου πολιτιστικού και καταδυτικού τουρισμού. Το δε καταδυτικό δυναμικό στη χώρα μας, σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής αυξάνεται κατά 10% ετησίως, ενώ αξιοποιώντας το σύνολο των θαλάσσιων περιοχών με φυσικό/πολιτιστικό ενδιαφέρον μπορούν να δημιουργηθούν προοπτικές βιώσιμης ανάπτυξης πολλών περιοχών της χώρας.
Συγκεκριμένα η θεσμοθέτηση ‘υποβρύχιων καταδυτικών πάρκων’ μπορεί να αναδειχθεί ως σημαντική ευκαιρία για την ανάπτυξη βιώσιμων και καινοτόμων δραστηριοτήτων καταδυτικού τουρισμού, αυξάνοντας κατακόρυφα τον αριθμό των επισκεπτών και αίροντας την εποχικότητα του τουριστικού προϊόντος.
Παράλληλα μπορεί να δώσει αναπτυξιακή ώθηση σε νέους προορισμούς, κυρίως νησιωτικούς -μικρά νησιά-, που βρίσκονται σε αναπτυξιακή υστέρηση.
Επίσης, έχει σημαντική συμβολή στην τοπική οικονομική ανάπτυξη, στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, στην προστασία του φυσικού / πολιτιστικού περιβάλλοντος και στη διαμόρφωση της πολιτιστικής ταυτότητας της εκάστοτε περιοχής.
Με λίγα λόγια, σε μια χώρα όπου κυριαρχούν νησιωτικά συμπλέγματα, η αξιοποίηση της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς και ειδικότερα των ναυαγίων για την ανάπτυξη ενάλιου πολιτιστικού και καταδυτικού τουρισμού συνιστά μια ανθεκτική, με σημαντικό οικονομικό/κοινωνικό αντίκτυπο και χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, επιλογή.
Ειδικότερα, αναλογιζόμενοι το πλήθος των ναυαγίων στις νησιωτικές περιοχές του τόπου μας, ο ενάλιος πολιτιστικός και ο καταδυτικός τουρισμός μπορούν να αποτελέσουν αναπτυξιακό πυλώνα για αυτές, καθώς η πατρίδα μας διαθέτει:
- ανεπτυγμένες τουριστικές υποδομές όπως και ένα ήδη ισχυρό τουριστικό ‘brand name’,
- άριστες καταδυτικές συνθήκες, με ήπιους χειμώνες και ζεστά καλοκαίρια, καθώς και απουσία επικίνδυνων θαλάσσιων οργανισμών,
- πλήθος ιστορικών ναυαγίων διάσπαρτων στον νησιωτικό χώρο, συνδεδεμένων με γεγονότα εθνικής και παγκόσμιας εμβέλειας, που παρέχουν ευκαιρίες για την ανάπτυξη, αντίστοιχης εμβέλειας, ενάλιων μουσειακών συνόλων.
Τούτων λεχθέντων η αξιοποίηση της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς προϋποθέτει:
- Τον εντοπισμό και καταγραφή των στοιχείων της ΕΠΚ στον θαλάσσιο χώρο (όσων εξ αυτών δεν είναι ακόμη γνωστά).
- Την αξιοποίηση του σχετικού πλαισίου πολιτικής και τη συνεργασία όλων των κέντρων λήψης αποφάσεων στα διάφορα επίπεδα (stakeholders)
- Την υιοθέτηση συμμετοχικών προσεγγίσεων για την αξιοποίηση της ΕΠΚ, μέσα από τον κατάλληλο σχεδιασμό με στόχο την ολοκλήρωσή της με λοιπά στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς του χερσαίου χώρου, όπως και τη δημιουργία σχετικού ‘αφηγήματος’ με την εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας και της αυτοδιοίκησης.
- Την ενημέρωση/ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών, αλλά και των επαγγελματικών ομάδων που εμπλέκονται στην αξιοποίηση της ΕΠΚ, για την κατανόηση της αξίας της, τη συμβολή τους στον εντοπισμό, καθώς και
- την παρακολούθησή της, συνδέοντας την προστασία της ΕΠΚ με τον εθελοντισμό, μιας πρακτικής που ακολουθείται διεθνώς στον εν λόγω τομέα.
Επίσης θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν τα ακόλουθα:
-Η ανασκόπηση των διεθνών παραδειγμάτων καταδεικνύει ότι η βιώσιμη αξιοποίηση των ναυαγίων απαιτεί την ταυτοποίηση, την οριοθέτηση και τον καθορισμό των απαραίτητων όρων και περιορισμών επισκεψιμότητάς τους.
– Η αρμονική συνύπαρξη του ενάλιου πολιτιστικού και καταδυτικού τουρισμού με τις λοιπές δραστηριότητες που αναπτύσσονται στον, ανεξερεύνητο ακόμη, θαλάσσιο χώρο, είναι απαραίτητη.
Σε τελική ανάλυση, η αξιοποίηση του ενάλιου πολιτιστικού αποθέματος, που βρίσκεται διάσπαρτο στη θαλάσσια περιοχή πολλών νησιωτικών περιοχών της χώρας μας, μπορεί να αποτελέσει τον πυλώνα μιας στρατηγικής για την ενίσχυση των τοπικών οικονομιών και την άρση των αναπτυξιακών αδυναμιών πολλών περιοχών, ενώ δύναται να βελτιώσει τη θέση της Ελλάδας στο ανταγωνιστικό περιβάλλον της σημερινής τουριστικής αγοράς και να άρει αδυναμίες όπως η εποχικότητα και η μη εφαρμογή των προτύπων βιωσιμότητας.
Όπως ορθώς δήλωσε και η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, «ο βυθός των ελληνικών θαλασσών αποτελεί ενάλια κιβωτό της Ιστορίας μας. Οι προστατευμένοι υποθαλάσσιοι χώροι, όπου βρίσκονται ναυάγια από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, αφηγούνται σελίδες της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Ταυτόχρονα, παρουσιάζουν μια ισχυρή αναπτυξιακή δυναμική, καθώς οι υποβρύχιες περιηγήσεις αποτελούν μία ειδική, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μορφή τουρισμού που προσελκύει επισκέπτες υψηλού επιπέδου και εισοδήματος».
Σας ευχαριστώ.
